U našem uličnom žargonu često se može čuti kako za nekoga derana kažu da je “glup do daske”. Nije teško odgonetnuti da izraz glup do daske, koji se kod nas upotrebljava uglavnom u argou (govoru užih grupâ ili pojedinih sredinâ), znači: ‘glup dokraja, potpuno, skroz glup’. Ostaje, međutim, nejasno zašto se umjesto “dokraja” ili slično kaže “do daske”. U prvi mah moglo bi se pomisliti da je to u vezi s izrazom “fali mu (nedostaje) jedna daska (u glavi)”, što će reći da je neko glup, ograničen, šašav, ćaknut i sl. Ipak, ta dva frazema nemaju jedan s drugim nikakve veze (osim što se podudaraju u riječi daska). To se može dokazati činjenicom da postoji i izraz pijan do daske, uz koji Matešić daje kratko tumačenje: “sasvim pijan”. Kaže se još i odvrnuti ili odšarafiti (npr. radio) do daske, opet u značenju: ‘sasvim’, ‘dokraja’. (Misli se na pojačavanje tona okretanjem dugmeta do krajnjih mogućnosti.) Kao što vidimo, samo do daske u svim ovim slučajevima znači: ‘sasvim’, ‘skroz’, ‘dokraja’. Odakle to značenje? Vozači automobila sjetiće se još jednog izraza koji u svom sastavu ima ono “do daske”. To je gas do daske ili, potpunije: pritisnuti (pričepiti) gas do daske. Značenje je opet u suštini isto: ‘uraditi nešto dokraja, skroz’, a to je u ovom slučaju: “pritisnuti gas, tačnije papučicu za gas, do samog kraja” – da bi se time postigla maksimalna brzina. I upravo tu se nalazi ključ za objašnjenje nastanka frazemâ koji u svom sastavu imaju vezu do daske. Za razliku od svih drugih navedenih izrazâ, u izrazu gas do daske – riječ daska upotrijebljena je u svom pravom značenju. Tako se, naime, u automehaničarskom i vozačkom govoru (žargonu) naziva podloga na kojoj leži papučica za gas (kod automobilâ i motornih vozilâ uopšte). Prema tome, pritisnuti gas do daske znači bukvalno: ‘potisnuti polugu gasa, ili dovoda goriva, do same podloge (daske)’, to će reći – do samog kraja. Prenošenjem na druge slučajeve (gdje daske stvarno nema) predloško-padežna veza do daske dobila je novo, preneseno značenje, koje zapažamo u mnogim izrazima, kao što su: glup do daske, pijan do daske, zaguljen (tj. isključiv, netrpeljiv) do daske, pa onda: odvrnuti (ili odšarafiti) do daske, griješiti do daske, zastraniti do daske itd. Za sve ove izraze karakteristično je dvoje: 1) da pripadaju uglavnom razgovornom jeziku (i to argou ili žargonu) i 2) da im je izvorište u oblasti tehnike (automobilizma), po čemu pripadaju skupini frazeologizamâ koji su veoma rijetki.
LITERATURA:
Milan Šipka- “Zašto se kaže?”, Prometej, Novi Sad 2013
