Ovo je jedan od frazemâ, ako nije i jedini, koji može imati dva značenja. Uz to još i – suprotna! U rječnicima našeg jezika, naime, zabilježeno je da izvući deblji kraj znači: a) ‘pri diobi dobiti bolji, vrjedniji dio’ i b) ‘vrlo loše proći’ ili ‘nastradati’, ‘nadrljati’. Prvo značenje, kao što i sâm izraz pokazuje, vezano je za diobu nečega, pa je onda sasvim logično da je u toj situaciji bolje dobiti deblji nego tanji kraj, tj. više nego manje. Tu je, dakle, sve jasno. Ali, odakle onda ono drugo, suprotno značenje: ‘proći loše’, ‘nastradati’? Ovo značenje frazema izvući deblji kraj može se protumačiti jedino ako se uzme u obzir još jedan frazem, takođe čest u našem jeziku. To je svima nama poznata izreka: batina ima dva kraja, koja nas upozorava da se borba batinama ili palicama može u bukvalnom, ali i u prenesenom smislu, završiti dvojako: ili povoljno, ili nepovoljno, tj. dobro ili loše. Pošto se batina obično drži za tanji kraj, onaj koga tuku i koji, dakle, prolazi loše, stvarno izvlači deblji kraj. Otuda onda i takvo značenje pomenutog izraza. Zanimljivo je da se u istom značenju (‘proći loše’) upotrebljava i izraz izvući tanji kraj. To je, vjerovatno, nastalo prema onom prvom značenju. Ako neko pri diobi izvuče deblji kraj, znači da dobija i veći, a time i bolji dio. On, dakle, prolazi bolje. A onaj ko izvuče tanji kraj, logično, prolazi lošije. Prema tome, prvo, pozitivno značenje izraza izvući (izvlačiti) deblji kraj nastalo je u situaciji neke diobe, a drugo, negativno (‘loše proći’ i sl.) prema izrazu batina ima dva kraja. Treba reći da postoji još jedan sličan izraz. To je izvući kraći kraj, koji uvijek znači: ‘proći loše’ i sl. On je, kako su jezikoslovci već razjasnili, nastao iz običaja da se neugodni poslovi ili zaduženja dodjeljuju izvlačenjem štapićâ ili šibicâ, od kojih je jedna kraća od ostalih. Onaj ko izvuče kraću šibicu ili štapić, gubitnik je i mora se pomiriti s izvršenjem neugodnog posla ili zadatka. Otuda je i negativno značenje izraza izvući kraći kraj sasvim logično. Kako god okreneš, nije dobro izvući ni deblji kraj (batine), ni tanji (tačnije: kraći) kraj pri izvlačenju šibicâ. Jedino je pri kakvoj diobi dobro izvući deblji, tj. veći, bolji kraj. A kad izraz izvući deblji kraj ima jedno, kad drugo značenje, obično se može zaključiti na osnovu samog konteksta. Tu, dakle, nema posebnih problemâ.
LITERATURA:
- Milan Šipka- “Zašto se kaže?”, Prometej, Novi Sad 2013.
