U rubrici Knjiga Sedmice ovog ponedjeljka preporučujemo odlični roman bugarske spisateljice Vere Mutafčijeve “Slučaj Džem-sultana” (Laguna, Beograd 2023.).
“Džem je za života svuda bio stranac: Srbin ili nevjernik – kod nas; Saracen ili Mavar – kod hrišćanâ. Džem u svojoj smrti pripada svima vjerovatno zato što ne možeš da izmisliš ništa ljudskije od patnje”. (Iz svjedočenja Ajas-bega)
Odbačeni princ bez prestola, sultan bez sultanata, drugi sin Mehmeda II Osvajača Džem poslije očeve iznenadne smrti uživa naklonost vojske, kao što je uživao i veću naklonost svog pokojnog oca. Njegov brat Bajazit, s druge strane, ima nasljedno pravo na tron, institucionalnu moć i vjerske prvake, ali Džem ipak odlučuje da se proglasi sultanom Anadolije. Bajazit ga ubrzo svrgava i Džem svoj život provodi u progonstvu, prvobitno na Rodosu, u krugu krstaškog reda jovanovacâ, pa u Francuskoj, da bi postao zarobljenik malteškog reda i završio u Vatikanu. U decenijama koje će uslijediti postao je puko oružje u rukama zapadnih moćnikâ i hrišćanske crkve, žrtva političkih i religijskih previranjâ u predvorju modernih vremenâ, prvi politički zatvorenik, disident sopstvene zemlje, vojske i tradicije, apatrid i pjesnik, zabludjeli princ u sudaru dva svijeta – Istoka i Zapada.
Napisan u istočnjačkom maniru uvezanih pričâ različitih svjedokâ i pripovjedačâ, sa daškom persijske poezije, “Slučaj Džem-sultana” najznačajniji je roman bugarske spisateljice Vere Mutafčijeve. Priča o njegovoj tragičnoj sudbini odavno je prisutna u osmanskom nasljeđu na balkanskom podneblju, o čemu svjedoči i Andrićev roman “Prokleta avlija”.
„Šta je Džem Džemšid? Rob, prosti rob kog vode na lancu od trga do trga, ima još uvek nade na milost dobrog gospodara ili na otkup ili na bekstvo. A Džem milosti niti može očekivati niti bi je mogao primiti sve i kad bi neko hteo da mu je dâ”. Ivo Andrić “Prokleta avlija”
Naracija znalački i vješto ispletena oko jednog tragičnog lika daje ovom romanu posebnu čar i literarnu vrijednost. Da biste se u to uvjerili, dođite u Gradsku biblioteku Tivat, posudite “Slučaj Džem-sultana” i pročitajte ga. S poštovanjem, glavni urednik JU Gradska biblioteka Tivat Miomir Abović