Ovog ponedjeljka u okviru rubrike KNJIGA SEDMICE JU Gradska biblioteka Tivat našim čitateljkama i čitaocima predlaže knjigu velikog i čuvenog rumunskog istoričara religijâ (i književnika) Mirče Elijadea „Kovači i alkemičari“ (Grafički zavod Hrvatske, Zagreb 1982.). Mirča Elijade najpoznatiji je kao pisac trotomne „Istorije religije i religijskih vjerovanjâ“, a, pored tog njegovog opus magnum-a, napisao je još niz izvanrednih- i danas već klasičnih- knjigâ iz oblasti religije, mitologije i okultizma: „Sveto i profano“, „Mit o vječnom povratku“, „Joga“, „Šamanizam“, „Mit i zbilja“, „Mitovi, snovi i misterije“, „Mefistofel i androgin“ itd., od kojih su gotovo sve prevedene na hrvatski i srpski jezik. Jedna od tih, u spoznajnom smislu sjajnih, Elijadeovih knjigâ je i knjiga koju ovdje predstavljamo i preporučujemo: “Kovači i alkemičari”. Prvi dio ove knjige bavi se skupinom mitovâ, obredâ i simbolâ povezanih sa zanatima rudarâ, metalurgâ i kovačâ na način kako ih gleda istoričar religijâ. Elijade pokušava shvatiti ponašanje čovjeka iz drevnih društvenih zajednicâ prema materiji, te pratiti duhovne avanture koje je taj drevni čovjek proživljavao kad je otkrio svoju sposobnost da može mijenjati oblik postojanja materije. On nam u ovoj svojoj knjizi otkriva vjerovanje drevnih ljudi da su mineralne materije sudionici sakralnosti Zemlje-Majke. Susrešćemo se i sa vjerovanjem da minerali u utrobi Zemlje “rastu” ni manje ni više nego kao- embrioni. Tako metalurgija poprima karakteristike opstetrike. Rudar i metalurg posreduju u zbivanjima podzemne embriologije: oni ubrzavaju ritam rasta minerala, sarađuju sa Prirodom u njenom djelu pomažući joj da “što brže porodi”. Ukratko, čovjek svojim tehnikama malo-pomalo zamjenjuje Vrijeme, tj. svojim radom nadomješta djelo Vremena. I upravo u toj saradnji sa Prirodom, u pomoći istoj da proizvodi u što bržem tempu i da mijenja oblike materije, Mirča Elijade i otkriva početke alhemijske ideologije. On ne tvrdi da između misaonog svijeta rudara, metalurga i kovača, sa jedne strane, i alhemičara, sa druge, postoji savršen kontinuitet, premda obredi inicijacije- posvećenja i upućivanja- i misterije kineskih kovačâ vjerovatno čine sastavni dio onih tradicijâ koje su kasnije preuzeli taoisti i kineska alhemija. Ali ono što je zajedničko i livcu, i kovaču, i alhemičaru jeste to što sva trojica pripisuju sebi određeno magijsko-religiozno znanje, naročito u svojim odnosima sa supstancijom. To znanje je njihovo isključivo pravo- monopol- a tajna tog znanja prenosi se obredom upućivanja u zanat. Sva trojica rade sa Materijom, koju istovremeno smatraju živom i posvećenom, a njihov rad teži za preobražajem Materije, za njenim “usavršenjem” i “transmutacijom”.
Tema drugog dijela „Kovačâ i alkemičarâ“ su ideologija alhemije i njene tehnike. Elijade u tom dijelu naglasak stavlja na kinesku i indijsku alhemiju, prije svega zbog toga što iste u vrlo jasnom obliku predočavaju karakter svoje tehnike koja je istovremeno eksperimentalna i „mistična“. Alhemija u svom početku nije bila empirijska nauka, nekakva hemija u zametku; to je postala tek kasnije kad je za većinu eksperimentatorâ njen specifični duhovni svijet izgubio svoju vrijednost i smisao postojanja. Istorija nauke ne vidi između alhemije i hemije nepremostivi jaz; i jedna i druga rade sa istim mineralnim tvarima, koriste se istim napravama i uglavnom vrše iste eksperimente. U situaciji kad treba provjeriti valjanost istraživanja o „postanku“ tehničkih i prirodnih naukâ, pogledi istoričarâ hemije mogu se potpuno odbraniti: hemija je nastala od alhemije. Preciznije: hemija je nastala iz ruševinâ alhemijske ideologije. Međutim, s gledišta misaonog razvoja, proces je bio drugačiji: alhemija je imala položaj „svete nauke“, dok je hemija ustanovljena tek pošto je supstanciju oslobodila njene sakralnosti.
Knjiga „Kovači i alkemičari“ sastoji se iz sljedećih petnaest poglavljâ: 1. „Meteoriti i metalurgija“; 2. „Mitologija željeznog doba“; 3. „Seksualizirani svijet“; 4. „Terra Mater. Petra genitrix“; 5. „Metalurški obredi i misterije“; 6. „Ljudske žrtve prinošene pećima“; 7. „Metalurški simboli i obredi u starih Babilonacâ“; 8. „Gospodari vatre“; 9. „Božanski kovači i heroji prosvjetitelji“; 10. „Kovači, ratnici, majstori inicijacije“; 11. „Kineska alkemija“; 12. „Indijska alkemija“; 13. „Alkemija i inicijacija“; 14. „Arcana artis“; 15. „Alkemija, prirodne znanosti i temporalnost“. Riječ je definitivno o štivu koje obećava sjajnu intelektualnu avanturu i mogućnost sticanja nekih bitnih duhovnih spoznajâ. Zato smo veliki optimisti u pogledu očekivanja da ćete doći do Gradske biblioteke, posuditi i pročitati ovu Elijadeovu knjigu.
